₺ 109,20
6 adet stokta
Açıklama
15x20cm, 48s.
Toprak senin annendir,
seni tutar
Gökyüzü senin babandır,
seni korur
Uyu,
uyu.
Gökkuşağı senin kardeşindir,
seni sever.
Rüzgarlar senin kardeşlerindir,
sana şarkı söylerler.
Uyu,
uyu.
Biz daima beraberiz
biz daima beraberiz
Bunun böyle olmadığı bir zaman
asla olmadı
Nils-Aslak Valkeapää, ren geyiği güden bir ailede doğ-du, ancak erkenden geleceğinin orada olmadığını fark etti. Çünkü öldürmek kanında mevcut değildi. Hayvan-larından hiçbirini kesmeyi başaramayan ren geyiği gü-den bir Sámi olası bir gerçeklik anlatısı değildir. Bu onun sadece besin anlamında değil ekonomik anlamda da hayatta kalamayacağı anlamına gelir. Nils-Aslak eğitim almayı seçti. O zamanlar kuzeyde yaşayan biri adı ne olursa olsun eğitim için evinden çok uzağa gitmek zo-rundaydı; Nils-Aslak’a göre bu, Kemijärvi’deki öğretmen koleji anlamına geliyordu. Öğretmen kolejini öğretmen olmayı düşündüğü için değil, edebiyat ve müzik gibi ilgi duyduğu birçok alanda eğitim verdiği için seçti. Sami şairi, Nils-Aslak 1943’te doğdu. Aile bir süre Ádjagor-sa’da, Karesuando ile Kilpisjärvi arasındaki yol üzerin-deki Beattet adlı yerden birkaç saatlik yürüme mesafe-sinde yaşadı. Daha sonra Beattet’e taşındılar. Annesi Troms’taki Uløya’da yazlık meraları olan bir aileye men-suptu, babası ise Karesuando bölgesinden ren geyiği gü-den bir Sami idi. Nils-Aslak, halkını çok erken yaşların-da temsil etmeye başladı; daha altı yaşındayken, başkanı selamlamak için Helsinki’ye giden bir Sámi grubuna ka-tılmak üzere seçilmişti. Temsil görevleri için seçilmek onda sıradanlaştı ve sanatı sayesinde yavaş yavaş Sámi’ kültürünün neredeyse bir elçisi oldu.
Nils-Aslak Valkeapää’nın sanatıyla ilgili özel olan şey, kullanmayı seçtiği tüm farklı ve çoklu ifade biçimlerin-deki sağladığı bütünlüktür. Bir şiir tek başına da okuna-bilir, ancak en iyi, hem diğer şiirlere göre hem de aynı temadaki bir yoiğe veya şiire eşlik eden bir görsele göre önemli olan bir süreklilik olarak okunduğunda anlaşılır. Nils-Aslak’ı en iyi ifade bütünlüğünde anlıyorsunuz ama sanat eserlerini bireysel olarak da keyifle izleyebilir ve mutmain olacağınız bir deneyim elde edebilirsi-niz. Sanatının, dışarıdan gelen izlenimlere ve dürtülere açık olması gibi, çalışmalarından ilham alınmasına ve kullanılmasına izin vermesi gibi, açık ve kapsayıcı olma-sı onun amaçlarındandı. Rüzgârın Yürüyüş Yolları , oku-yucuyu “Merhaba arkadaşım” diyerek selamladığı yer! Bu hem ciddiye alınma hissini uyandırır hem de okuyucuya sizi bu kadar uzlaşmacı bir şekilde selamla-yan kişiyi tanıma arzusu verir. Aynı zamanda metne eşlik eden karakalem çizimler ferah bir manzarada dolaşıyormuş-sunuz hissi uyandırır ve sonunda karşınıza çıkan biriyle tanışırsınız: “merhaba selamlar”.
Nasıl ki farklı ifade tarzları bir araya gelip bir bütün oluşturuyorsa, Nils-Aslak’ın sanatının doğum süreci de çoğu zaman öyleydi. Bazen hangisinin önce geldiğini kesin olarak söylemek zordu: Bir yoik: yazdığı bir şiirden mi esinlenmiştir, yoksa resim fikri sözlerdeki müzikten mi, yoksa sevdiği kuşların şarkısından mı doğmuş-tur? Nils-Aslak Valkeapää doğa hakkında yazmadı, doğayı yazdı -hayatının büyük bir bölümünde yaptığı gibi doğaya o kadar yakın yaşayan birini tarif etmeye gerek yok, doğrudan aracılık ediyor. Bu nedenle onun şiirinde de belli bir dolaysızlık vardır; doğrudan duyula-ra hitap eder ve bu nedenle bir şiirdeki kelimelerin top-lamından çok daha fazlasını içeren bir gerçekliği sergiler.
Trekways of the Wind üç bölümden, daha önce ayrı şiir koleksiyonları olarak yayınlanan ve tamamen yeni re-simlerle tek bir kitap olarak yayınlamayı seçtiği üç kitap-tan oluşuyor. Daha önceki üç yayın, çıktıklarında Ruoktu váimmus’un gördüğü ilgiyi büyük ihtimalle görmedi. O zamanlar Sámi yazarları sendikasının, Faroe ve Grön-land yazarları sendikalarıyla birlikte İskandinav Konse-yi’nin edebiyat ödülü için kitap aday göstermesine izin verildi. Ruoktu váimmus, ödül için Sámi adayı olarak önerildi ve kitap favorilerden biri olarak kabul edildi, ancak ödülü alamadı. 1991 yılına kadar Nils-Aslak, Beai-vi, Áhčážan için İskandinav Konseyi’nin edebiyat ödülü-nü alamadı . Oğul, Babam . Yine de Trekways of the Wind’in adaylığı ve favori olarak lanse edilmesi İskandi-nav ülkelerinde Sámi edebiyatına olan ilginin artmasına yardımcı oldu -bu ilgi ancak Nils-Aslak nihayet ödülü aldıktan sonra güçlendi. Hem caz hem de klasik müzikle birleştirerek ve yeni bir yoik biçimini yavaş yavaş geliş-tirdi.
1980’lerin ortasına dek süren, Nils-Aslak’ın neredeyse ölmesine sebep olacak trafik kazasına kadar geçen on yıl, bu multiartist için çok hareketli bir dönem-di. Çalışmaları için yalnızca edebi takdirler almakla kalmadı; öncü müziği aynı zamanda uluslararası tanı-nırlık da kazandı, çünkü “Kuş Senfonisi” “Goase Dušše”,1993’te Prix Italia ödülüne layık görüldü. (Bu arada şairin tüm müzikal çalışmalarını İTunes’a varası-ya dijital ortamlarda bulabilirsiniz) Kuş cıvıltısı, uğulda-yan su, rüzgarın fısıltısı gibi doğa seslerinin büyük bir bölümünün dinleyicide bir boşluk bırakacak şekilde bir araya getirilmesinden oluşan bir senfoni aslında. Nils-Aslak’ın muhtemelen söyleyeceği gibi, doğanın şarkı söy-lediği veya yoik yaptığı izlenimi idi. Resim sanatı da o dönemde çok ilgi gördü; 1991’de Kuzey Norveç için Festspillene’de festival sanatçısıydı ve daha sonra aynı resimlerden bazıları sergilerde, hatta Japonya ve Çin’e kadar dünyayı dolaştı. Bu nedenle Japonya, Nils-Aslak’ın çok sevdiği bir yerdi ve Japonlar onun sanatını büyük bir takdirle karşıladılar. Kasım 2001’de Helsin-ki’de kaldığı sırada öldüğünde de Japonya’daki bir şiir festivalinden eve dönüyordu.
Nils-Aslak, çağdaş ilham perisi olma misyonunu ciddiye aldı ve yeni genç sanatçı ve şairlerin ortaya çıkmasına yardımcı oldu. Ayrıca kendi şiirlerini orijinal Sámi dilin-de okuduğu, bir başkasının onları İngilizce olarak o an sunduğu ve üçüncü bir kişinin de yoiklediği yoik şiir konserleri düzenleyerek multiart’ını sahnede gerçekleş-tirdi. Bu kavram enstrümanları da içerecek şekilde geniş-letilebilir ve konser sırasında bir resim bile çizebilir-di. Bunu, Lillehammer’daki Olimpiyat Oyunları önce-sinde bazı eski Olimpiyat şehirlerinde düzenlenen ulus-lararası sergilerde yaptı. Ve pek çok kişi, 1994’te Lille-hammer’daki Olimpiyat Oyunlarının açılış törenindeki güçlü yoikini kesinlikle hatırlayacak-tır.1987’den Ofelash ( Yol Bulucu ).
Nils-Aslak’ın son kitabı Eanni, Eannážan , The Earth, My Annem oldu . 2001 yılında Kautokeino’daki Paskalya festivali sırasında Kutsal Cuma akşamı bir konserde lan-se edildi. Nils-Aslak bu konseri trafik kazasını atlattığı ve işine devam edebildiği, kısacası yaşadığı için bir te-şekkür olarak düşünmüştü. Sámi halkına duyduğu min-nettarlığı göstermek için konseri düzenlemesi onun için önemli çünkü o yıl kendi deyimiyle Sám hizmetkarı ola-rak kırkıncı yıl dönümünü kutlayacaktı.
Toprak, Annem’de Nils -Aslak’ın yerli bir halk için gele-neklerin önemini ne kadar özümsediğini daha iyi anlıyo-ruz. Kitap, yerli halkların dünyadaki yeri ve önemi hak-kında daha geniş bir perspektife açılmayı amaçlıyor ve bu itibarla, ödüllü Güneş, Babam kitabının hem bir uzantısı
hem de devamı niteliğinde . Sámi, Babam Gü-neş’in merkezinde dururken , Dünya, Annem’de birinci şahıs anlatıcı ormanda ve çölde diğer yerli halkları ziya-rete gider. Rüzgarın Yolları’nda birinci şahıs anlatıcı da Grönland’daki ve Amerikan bozkırlarındaki akrabalarını ziyaretteydi, bu nedenle The Earth, My Mother’da bize su-nulduğu şey, birçok yönden başladığı yolculuğun ta-mamlanmasıdır. Ve tematik olarak Ruoktu váim-mus ve Eanni, Eannážan arasında, en azından medeniyet eleştirisi bakımından pek çok benzerlik vardır -dünyadaki tüm yaşam için en büyük tehdit, tüm ken-dini beğenmiş ihtişamıyla insanın kendisidir.
Nils-Aslak, 26 Kasım 2001’de Helsinki’de uykusunda öldü. Planladığı bir deneme kitabı için malzeme topla-mak üzere Helsinki’de idi ve telefonda Japonya’ya yap-tığı geziyi ve şimdi Skibotn’daki yeni evi olan Lásságám-mi’ye dönmeyi ne kadar dört gözle beklediğini anlat-tı. Sanırım arkadaşının evinden arayıp sauna ısınırken biraz kestireceğini söyleyerek konuşmayı bitirdiğinde en son konuştuğu kişi ben olmuştum. O uykudan hiç uyanmadı.
