RIPRAP -kayrak

Açıklama

Gary Snyder’ın yayınlanan ilk kitabı olan Riprap 1959 yılında Japonya’da Origin Press tarafından sınırlı sayıda (500 adet) basıldı ve aynı yıl 1000 adetlik ikinci bir baskısı yapıldı. Han Şan’ın Soğuk Dağ Şiirleri çevirilerinin de eklendiği Amerika baskısı ise ancak diğer üç kitabından sonra 1969’ta gerçekleşecekti. Biz Türkçe baskıya Han Şan çevirilerinin çevirisini dahil etmemeyi tercih ettik çünkü bu okurun önüne tavşanın suyunun suyunu sunmak olurdu ve zaten dilimizde halihazırda Ömer Tulgan’ın yaptığı ve Yol Yayınları tarafından basılmış gayet başarılı bir Han Şan çevirisi mevcut.

Kitapta yer alan son şiir olan, kilittaşı niteliğindeki ve aynı zamanda kitaba da adını veren Riprap şiiri adını atlarla çıkılan sarp dağ yollarında, atların ayağı kaymasın diye döşenen taşlardan almaktadır. Snyder kendisi de bu yollarda yol işçisi olarak çalışmıştır ve şiirlerini de aynen bu sağlam dağ patikaları gibi incelikle kurar. İngilizcede bile, yazar kitabın başında bir notla açıklama yapmasa ancak bu jargona hakim kimselerin bilebileceği bu sözcüğün ve dolayısıyla kitabın adının çevirisi bile başlı başına bir meseleydi. Ancak bir dönem Akdeniz’de yaşadığım bir dağ köyünde eskiden atlarla yolculuk eden bir Yörük’ten öğrenebilecektim zamanında at yollarına kayrak taşı döşediklerini ve şiir Türkçedeki sesini bulmuş olacaktı.

Gary Snyder 25 yaşına dek pek çok şiir yazmış olsa da şiiri artık bir kenara bırakıp kendini daha çok dilbilim çalışmaları, Kuzey Amerika yerlilerinin sözlü anlatılarına ve Budizm çalışmalarına verdiği bir dönemde yaz sezonu için Yosemite Milli Parkı’nda yol bakım ve onarım işine başlamışken kendini bile şaşırtan ve ayağı daha çok toprağa basan şiirler yazmaya başladığını fark eder. Bu küçük kitap Snyder’ın yangın gözcülüğü, tomruk işçiliği ve orman yolu bakımı yaptığı yani elleriyle çalıştığı dönemde yazılmış şiirlerle açılır, Japonya’da Zen Budizm çalıştığı dönemde tapınakların sesinin yankısıyla devam eder ve Japonya’dan Amerika’ya uzun bir deniz yolculuğuyla dönüş sırasında Asya imgeleminin modern Batı şiir biçemiyle buluştuğu şiirlerle sonlanır.

Kimi şairler dünyayı dil prizmasının içinden yansıtmayı amaçlayan şiirlerle imgelemi şahlandırır. Bir de dünyayı hiçbir prizma, hiçbir süzgeç, hiçbir yansıma olmaksızın görmeyi ve sonra bunu dile dökmeyi amaçlayanlar vardır ki Çin ve Japon şiir geleneği daha çok bu eğilimdedir. Snyder da işte bu kitaptaki ve daha sonraki pek çok şiirinde daha ziyade bu yalın ifadenin arayışı içerisinde olacaktır.

Kitapları onlarca baskı yapan ve bugün Amerika’nın en büyük şairleri arasına giren Gary Snyder’ın bu ilk eseri halen en önemli yapıtları arasındadır. Eski orman yolu ustabaşı ve tarihçi Jim Snyder’ın aktardığına göreyse bu şiirler dönüp dolaşıp dağ patikalarına uzanan yolu bulmuşlar ve bugün artık halen bu işi sürdüren genç işçiler tarafından dağ yollarında gece ateş başında Snyder’ın Kayrak şiirleri okunmaktaymış.

-inan mayıs aru